در بازار خودرو ایران، مزایدههای متنوعی برگزار میشود؛ از مزایده خودروهای توقیفی گرفته تا خودروهای تصادفی و دولتی. اما یکی از جالبترین و در عین حال تخصصیترین انواع مزایده، مزایده خودرو اوراقی است. خودرو اوراقی به خودرویی گفته میشود که به دلایل مختلف از چرخه تردد خارج شده و دیگر قابل شمارهگذاری یا استفاده در جادهها نیست. این خودروها معمولاً بهصورت مزایدهای توسط نهادهایی مانند سازمان اموال تملیکی یا بیمهها به فروش میرسند تا خریداران بتوانند از قطعات سالم آنها استفاده کنند. در واقع، خودروهای اوراقی گنجهای پنهانی هستند که اگر با آگاهی خریداری شوند، میتوانند سود خوبی برای تعمیرکاران، بازیافتکاران و حتی افراد عادی به همراه داشته باشند.
اصطلاح «اوراقی» یعنی خودرویی که دیگر قابلیت استفاده بهعنوان وسیله نقلیه را ندارد. این خودرو ممکن است در تصادفی شدید آسیب دیده باشد، یا عمر مفیدش تمام شده باشد و تعمیر آن از نظر اقتصادی صرفه نداشته باشد.
در چنین شرایطی، مالک یا شرکت بیمه تصمیم میگیرد خودرو را اوراق کند. یعنی بدنه و قطعات آن را جدا کرده و برای استفاده مجدد از قطعات سالم، آن را به فروش بگذارد. در ایران، فروش خودروهای اوراقی معمولاً از طریق مزایده عمومی انجام میشود تا شفافیت و عدالت در قیمتگذاری حفظ شود.
خیلیها تصور میکنند خودرو اوراقی همان خودرو تصادفی است، اما این دو با هم تفاوت دارند:
| ویژگی | خودرو اوراقی | خودرو تصادفی |
| امکان شمارهگذاری | ندارد | معمولاً دارد |
| وضعیت فنی | از کار افتاده یا غیرقابل تعمیر | قابل تعمیر |
| هدف خرید | بازیافت یا استفاده از قطعات | بازسازی و استفاده مجدد |
| مجوز تردد | ندارد | دارد (بعد از تعمیر) |
بنابراین اگر هدف از خرید خودرو برای استفاده شخصی شرکتکننده باشد ، خودرو اوراقی مناسب نیست. اما اگر خریداران به دنبال استفاده از قطعات یا فعالیت در بازار بازیافت خودرو هستند، مزایده خودرو اوراقی گزینهای بسیار مطلوب میباشد.
خودروها معمولاً به دلایل زیر اوراق میشوند:
تصادف شدید: در تصادفهای سنگین، ممکن است شاسی یا موتور خودرو آسیب ببیند بهطوری که تعمیر آن مقرونبهصرفه نباشد.
پایان عمر مفید: هر خودرو بعد از چند سال استفاده، از نظر فنی و زیستمحیطی به نقطهای میرسد که باید از رده خارج شود.
دستور پلیس راهور یا کارشناسان بیمه: گاهی خودرو به دلایل قانونی یا ایمنی اجازه تردد ندارد و تنها راه، اوراق کردن آن است.
منقضی شدن استانداردهای فنی: بعضی خودروها به دلیل آلایندگی یا نقص ایمنی، اجازه شمارهگذاری مجدد ندارند.
برگزاری مزایده خودروهای اوراقی در ایران، کاملاً قانونی و طبق مقررات انجام میشود. معمولاً این مزایدات توسط سازمانهای زیر برگزار میشود:
- سازمان جمعآوری و فروش اموال تملیکی
- پلیس راهور و ناجا
- شرکتهای بیمه (برای خودروهای خسارتی)
- شرکتهای خصوصی بازیافت خودرو
هر نهاد، شرایط خاص خود را برای شرکت در مزایده دارد، اما مراحل کلی تقریباً مشابه است.
شرکت در مزایده خودرو اوراقی بسیار سادهتر از آن چیزی است که تصور میشود. مراحل اصلی آن به این صورت است:
ثبتنام در سامانه مزایدات خودرو:
ابتدا باید در سامانه مزایدات خودرو ثبت نام کرده و پس از اطلاع از جزئیات برگزاری، در وب سایت رسمی برگزارکننده مزایده (مثلاً سامانه اموال تملیکی ) ثبتنام نمایید.
دریافت کد کاربری:
پس از ثبتنام و تایید مدارک، برای متقاضی یک حساب کاربری ایجاد شده تا بتواند در مزایدات شرکت نماید.
مشاهده لیست خودروهای اوراقی:
در بخش مزایدات جاری، فهرست خودروهای اوراقی به همراه عکس، شماره شاسی، نوع آسیب و قیمت پایه درج شده است.
ثبت پیشنهاد قیمت:
متقاضی میتواند برای هر خودرو، پیشنهاد قیمت خود را ثبت نماید.
پرداخت وجه و تحویل خودرو:
پس از اعلام برنده، باید وجه مزایده را پرداخت کرده و مراحل تحویل خودرو انجام پذیرد.
معمولاً شرایط خاصی برای شرکت در مزایده وجود ندارد و هر شخص حقیقی یا حقوقی میتواند در آن شرکت کنند. اما ابتدا میبایست شرکتکنندگان از قوانین حاکم برگزارکننده اطمینان حاصل نمایند.
خودروهایی که در مزایدههای رسمی به عنوان «اوراقی» عرضه میشوند، در چند دسته کلی قرار میگیرند. آشنایی با این دستهها باعث میشود متقاضیان انتخاب هوشمندانهتری انجام دهند.
این نوع خودروها معمولاً در تصادفهای نسبتاً سنگین آسیب دیدهاند، اما هنوز بخش زیادی از قطعات آنها سالم هستند. در واقع، بدنه یا سیستم تعلیق آسیب دیده ولی موتور، گیربکس، سیستم برقی و داخل کابین قابل استفادهاند. خریداران حرفهای معمولاً این خودروها را برای استخراج قطعات سالم خریداری کرده یا در برخی موارد، برای بازسازی و فروش در بازار دست دوم از آن استفاده میکنند.
برخی خودروها به دلایل حقوقی یا قانونی، فاقد سند رسمی یا کارت خودرو هستند. این نوع خودروها تحت عنوان «اوراقی فاقد مدارک» در مزایدهها عرضه میشوند. از این خودروها معمولاً فقط برای قطعات یدکی استفاده میشود، زیرا امکان شمارهگذاری مجدد را نخواهند داشت.
این خودروها توسط نهادهای قضایی یا پلیس توقیف شدهاند و به دلیل مشکلات حقوقی یا قاچاق، دیگر اجازه شمارهگذاری ندارند. در بیشتر موارد، سازمان اموال تملیکی پس از طی مراحل قانونی، این خودروها را بهعنوان اوراقی در مزایده میفروشد. نکته مهم این است که خودروهای توقیفی ممکن است از برندهای معتبر خارجی باشند مانند: تویوتا، بنز یا بیامو، اما به دلیل نقص مدارک، تنها ارزش قطعات آنها مدنظر است.
برخی خودروهای فرسوده دولتی، نظامی یا امدادی مانند: آمبولانسها، خودروهای آتشنشانی قدیمی و خودروهای اداری نیز در دسته خودروهای اوراقی قرار میگیرند. این خودروها معمولاً در وضعیت فنی قابل قبولی هستند، ولی بهدلیل عمر بالا یا غیراستاندارد بودن برای استفاده عمومی، از رده خارج میشوند.
دلایل زیادی باعث شدهاند که بازار خودروهای اوراقی در ایران طی سالهای اخیر رونق بگیرد:
کمبود قطعات یدکی در بازار
افزایش قیمت خودرو و محدودیت واردات باعث شده بسیاری از تعمیرکاران برای تهیه قطعات، به خودروهای اوراقی روی بیاورند.
سود مناسب برای خریداران حرفهای
خرید خودرو اوراقی با قیمت پایین و فروش قطعات آن بهصورت جداگانه میتواند سود قابل توجهی داشته باشد.
دسترسی شفاف از طریق مزایدههای آنلاین
با راهاندازی سامانه مزایدات خودرو، متقاضیان میتوانند با کسب اطلاعات و جزئیات، در مزایدات رسمی شرکت نمایند.
قیمت خودروهای اوراقی معمولاً بین ۳۰ تا ۷۰ درصد کمتر از قیمت خودرو سالم است. این موضوع برای کسانی که قصد خرید برای قطعهبرداری دارند، فوقالعاده است.
در بسیاری از خودروهای اوراقی، بخش زیادی از قطعات مانند: موتور، جعبهدنده، فرمان، سیستم تهویه، دربها و چراغها کاملاً سالم بوده و قابلیت استفاده در خودروهای دیگر را خواهند داشت.
کارگاههای تعمیر خودرو، مراکز بازیافت و حتی فروشگاههای قطعات یدکی، از خریداران اصلی این خودروها هستند. خرید هوشمندانه در مزایده میتواند بازگشت سرمایه بالایی داشته باشد.
برخلاف معاملات غیررسمی، مزایدات خودرو تحت نظارت نهادهای رسمی برگزار میشوند و بنا به اعلام برگزارکننده؛ اطلاعات خودرو، قیمت پایه و شرایط دقیق خرید بهصورت عمومی در سامانه مزایدات خودرو منتشر میشود.
یکی از مهمترین نکات این است که خودروهای اوراقی قابل استفاده در جادهها نیستند. بنابراین، اگر هدف استفاده شخصی باشد، این خودروها مناسب نخواهند بود.
حمل خودرو اوراقی از محل مزایده تا مقصد نهایی میتواند هزینهبر باشد، بهویژه اگر خودرو فاقد چرخ یا سیستم حرکتی باشد.
بازار فروش خودرو اوراقی محدود است و اگر در انتخاب خودرو دقت لازم انجام نپذیرد، ممکن است فروشندگان جهت فروش لوازم و قطعات آن با چالشهایی روبرو شوند.
برخی قطعات ممکن است در ظاهر سالم باشند اما از نظر عملکردی مشکل داشته باشند.
قبل از شرکت در هر مزایده خودرو اوراقی، متقاضیان میبایست از جنبه حقوقی مزایده آگاه شوند.
پس از برنده شدن در مزایده و پرداخت وجه، سازمان برگزارکننده برای برنده برگه انتقال یا فاکتور رسمی صادر میکند. این برگه به منزله سند مالکیت قانونی خودرو است و با آن میتوان قطعات خودرو را بهفروش رسانید یا در مراکز بازیافت تحویل شود.
در برخی خودروها ممکن است مدارکی مانند کارت ماشین یا سند وجود نداشته باشد. در این صورت، تنها با برگه فروش رسمی سازمان میتوان قطعات را جابهجا کرد. خودروهای فاقد مدارک به هیچ وجه نباید در جاده حرکت کنند، زیرا این کار از نظر قانونی تخلف محسوب میشود.
بعد از تحویل خودرو اوراقی، مسئولیت هرگونه استفاده غیرمجاز از آن بر عهده خریدار است. بنابراین، اگر خودرو را برای قطعهبرداری خریداری میشود، حتماً فرآیند اوراق رسمی در مراکز مجاز بازیافت انجام شود.
خودروهایی که از سوی شرکتهای بیمه به مزایده گذاشته میشوند، معمولاً فاقد بیمهنامه فعال هستند. خریدار حق ندارد از خودرو برای تردد استفاده کند، مگر آنکه مراحل شمارهگذاری قانونی (در موارد استثنایی) طی شده باشد.
خرید خودرو اوراقی بدون آگاهی فنی میتواند زیانآور باشد. به همین دلیل، پیش از شرکت در مزایده، میبایست خودروی مناسب را از میان دهها گزینه تشخیص داد. در ادامه مهمترین نکاتی که باید در بررسی خودرو اوراقی در نظر گرفته شود بیان میشود:
اولین نکته در تشخیص خودرو اوراقی مناسب، بررسی وضعیت شماره شاسی و موتور است. اگر شمارهها مخدوش یا ناخوانا باشند، احتمال دارد خودرو سابقه سرقت یا قاچاق داشته باشد. در این صورت، حتی اگر در مزایده رسمی فروخته شود، ممکن است فروشنده در آینده و هنگام انتقال قطعات یا فروش آنها دچار دردسر شود.
حتی در خودروهای اوراقی هم تفاوت زیادی بین وضعیتها وجود دارد. برخی خودروها در اثر تصادف شدید از قسمت وسط به دو نصف تقسیم شدهاند، اما برخی فقط بخشی از آن آسیب دیده است. در این حالت، خودروهایی که سیستم موتور و برق آنها سالم هستند، ارزش خرید بیشتری دارند.
- سالم بودن موتور (بدون شکستگی یا سوختگی)
- سلامت سیستم برقی
- وضعیت جلوبندی و تعلیق
سالم بودن دربها، صندوق، داشبورد و قطعات تزئینی
هرچه مدل خودرو جدیدتر باشد، قطعات آن در بازار ارزش بالاتری دارند. برای مثال، خرید خودرو اوراقی مدل ۱۴۰۰ بسیار بهصرفهتر از مدل ۱۳۸۰ است، زیرا قطعات آن هنوز در بازار تقاضای بالایی دارد.
سه قطعهای که بیشترین ارزش را در خودرو اوراقی دارند عبارتند از:
- موتور
- گیربکس
- ECU (واحد کنترل الکترونیکی)
اگر این سه قطعه سالم باشند، حتی خرید خودرو با بدنه آسیبدیده هم کاملاً بهصرفه است.
در مزایدهها، معمولاً بازدید قبل از برگزاری مزایده امکانپذیر است. متقاضیان میتوانند از این فرصت جهت بررسی شرایط فنی و ظاهری خودروها بهرهمند شوند.
جهت شرکت در مزایده خودرو اوراقی تجربه و دقت، دو عامل کلیدی برای موفقیت هستند.
قبل از شرکت در مزایده، قیمت قطعات خودرو را در بازار آزاد بررسی نمایید.
در بعضی ماهها، بهخصوص پایان سال یا بعد از تعطیلات، تعداد شرکتکنندگان کمتر است و احتمال برنده شدن با قیمت پایینتر افزایش مییابد. سازمان اموال تملیکی معمولاً مزایدات خود را بهصورت ماهانه برگزار میکند، پس بهتر است متقاضیان در بازههای زمانی کمرقابت در مزایدات شرکت نمایند.
هر مزایده دارای شرایط خاصی میباشد؛ مانند: نحوه پرداخت وجه، زمان تحویل، یا هزینههای حملونقل. متقاضیان میبایست پیش از ثبت پیشنهاد قیمت، ابتدا شرایط مزایده را مطالعه نموده تا دچار اشتباه یا هزینههای پنهان نشوند.
در کنار سود اقتصادی، خرید خودرو اوراقی به محیط زیست هم کمک میکند. بسیاری از فلزات، پلاستیکها و شیشهها در فرایند بازیافت مجدداً استفاده میشوند. به همین دلیل، دولت از خریداران خودروهای اوراقی حمایت کرده تا از بازیافت اصولی قطعات و کاهش ضایعات اطمینان حاصل شود.
مزایده خودرو اوراقی فرصتی است برای افرادی که نگاه حرفهای به بازار خودرو دارند. این خودروها هرچند قابل استفاده در جاده نیستند، اما از نظر اقتصادی و صنعتی، ارزش بالایی دارند. چه به عنوان تعمیرکار، چه خریدار سرمایهگذار یا فعال حوزه بازیافت، میتوان از طریق مزایدههای رسمی به خودروهایی دست پیدا کرد که قیمت آنها بسیار کمتر از قیمت بازار است.
اگر تصمیم خود را برای شرکت در مزایدات خودرو گرفتهاید، پیشنهاد میشود جهت مشاهده لیست خودروها و مزایدات در حال برگزاری، به صفحه نخست سامانه مزایدات خودرو مراجعه نموده و در فضایی امن با دسترسی به جزئیات و اطلاعات مربوط به هر مزایده در مزایدات شرکت نمایید.
